کاستی‌های احزاب ایرانی و مسئله انتخابات رقابتی
زینب‌السادات رفیعی‌پور علوی*
انتخابات مجلس دوازدهم از اهمیت بسزایی برای جمهوری اسلامی ایران جهت تقویت پیوند مردم با امر حکمرانی برخوردار است. تقویت هر چه بیشتر پایگاه مردمی نهاد‌های مختلف نظام برد بالایی در عرصه روابط بین‌الملل به خصوص در بین کشور‌های منطقه برای ایران رقم خواهد زد. بالطبع قدرت‌بخشی بیشتر به نهاد‌های مختلف نظام به واسطه مشارکت مردمی باعث ثبات امنیت ملی و بین‌المللی ایران خواهد شد. برگزاری انتخابات پرشور و رقابتی می‌تواند تحرک و پویایی جمهوری اسلامی ایران را نمایان سازد.
روی کارآمدن یک مجلس مردمی، قوی و مطالبه‌گر، زمینه‌ساز رشد اقتصادی کشور است و مشارکت سیاسی و تقویت کارآمدی نهاد‌های مختلف کشور از جمله مجلس را در برخواهد داشت. احزاب سیاسی ایران با مشارکت‌بخشی مردم جهت شرکت در انتخابات و برگزاری مطلوب آن نقش مهمی در توسعه سیاسی کشور خواهند داشت.
در امر مهم انتخابات اسفند ماه سال جاری جهت بهبود رقابت‌های سیاسی و افزایش مشارکت مردمی، احزاب با شناسایی و معرفی کاندیداهای ماهر و برازنده، تلاش سازنده جهت به قدرت رسیدن نمایندگان قوی و در نهایت بهینه‌سازی بدنه اجرایی نظام خواهند داشت. همچنین احزاب با رونق‌بخشی بر مشارکت سیاسی، می‌توانند شور و نشاط انتخاباتی را در کشور برپا سازند.
حضور مؤثر احزاب در انتخابات اسفند ماه نیازمند برطرف ساختن کاستی‌های احزاب است. واقعیت آن است که متأسفانه احزاب در ایران از کاستی‌های فراوانی برخوردارند و هنوز حزب به معنای واقعی آن در ایران به وجود نیامده است.
معمولاً در زمان انتخابات احزاب به صورت نمایشی نمایان می‌شوند و بعد از آن به صورت گروه‌های سیاسی پراکنده فعالیت خود را ادامه می‌دهند. نمایندگان در صورت برگزیده شدن در انتخابات مجلس رابطه خود را با حزب پشتیبان حفظ نمی‌کنند و رابطه دوسویه و مداوم بین نمایندگان و حزب حامی شکل نمی‌پذیرد. به طور مثال در صورت خطای نماینده حمایت‌شده از طرف حزب خاص، پس از انتخابات، حزب پاسخگو نیست و مسئولیت آن خطا را نمی‌پذیرد. سؤال مطرح‌شده این است که چرا احزاب در ایران تنها در زمان انتخابات نمایان می‌شوند و پس از آن فعالیت خاصی ندارند؟
به نظر می‌رسد عدم‌استمرار و ثبات احزاب، یکی از ضعف‌های احزاب در ایران است که موجب پدیدار شدن چنین مشکلی شده است. متأسفانه احزاب در ایران دارای شاخص‌های اصلی حزب نیستند. شاخص‌های اصلی حزب، ارتباطات سیاسی مؤثر مابین توده مردم و بدنه اصلی نهاد‌های سیاسی کشور، جامعه‌پذیری سیاسی و مقبولیت احزاب نزد مردم، نقش اصلی احزاب در مشارکت سیاسی مردم و برآورده کردن نیاز‌های اساسی آنان با واسطه‌گری مطلوب احزاب مابین حاکمیت و مردم است.
برطرف‌شدن آسیب‌های احزاب، نقشی مؤثر در مشارکت سیاسی مردم در انتخابات مجلس دوازدهم دارد.
ثبات حیات سیاسی احزاب و دوام حزب به طوری که حیات حزب فراتر از حیات بنیانگذاران حزب باشد، مسئله مهمی است. واضح است که در ایران با مشکل عدم‌حضور رهبران پرقدرت، مستحکم و انعطاف‌پذیر نیز مواجه هستیم. به عبارت دیگر نقش حضور رهبران قوی برای احزاب سیاسی در ایران هنوز شکل نگرفته است، بنابراین فعلاً نمی‌توانیم وارد مبحث گسترده‌تربودن حیات سیاسی احزاب از حیات رهبران سیاسی در ایران شویم.
دو گروه سیاسی کشور هم دارای ضعف‌های تشکیلاتی و ساختاری مختلفی هستند. به دلیل نبود تشکیلات و سازمان‌های پایدار جهت ایجاد رقابت سیاسی مطلوب، دو جریان اصلاح‌طلب و اصولگرا تاکنون مؤلفه‌های حزب‌گرایی مطلوب را به دست نیاورده است. چنانچه احزاب به معنای واقعی کلمه در ایران رونق گیرند، واسطه‌ای برای اعمال فشار توده مردم از پایین به سمت نهاد‌های اصلی اجرایی کشور در بالا خواهند بود تا کارآمدتر عمل کنند.
احزاب با مشروعیت و مقبولیت مردمی، ابزاری جهت کنترل عملکرد مسئولان و وسیله‌ای جهت جلوگیری از رشد فساد در نهاد‌های مختلف هستند. در انتخابات مجلس دوازدهم چنانچه احزاب ایران از رشد کافی برخوردار باشند، نخبگان و افراد باصلاحیت جهت نمایندگی را شناسایی و از آنان جهت رسیدن به قدرت حمایت می‌کنند.
حمایت از نخبگانی که سرمایه مالی ندارند برای بالا کشاندن آنان در عرصه سیاست از وظایف احزاب است.
مسلماً باید پس از رسیدن شخص مورد نظر به نمایندگی، حزب حامی، ارتباط خود را به صورت شایسته با نماینده حزب خود حفظ کند و نماینده را جهت پیگیری مشکلات مردم پاسخگو بداند.
انتخابات اسفند ماه سال جاری در صورت حضور پررنگ احزاب، جهشی جهت پویا‌سازی فضای سیاسی، تقویت پایگاه مردمی نهاد‌های مختلف کشور، مقبولیت مردمی، رشد اقتصادی و افزایش امنیت ملی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود. چنانچه آسیب‌های احزاب در کشور برطرف شود، تأثیر بسزایی در گسترش مشارکت سیاسی مردم و نظام‌مند کردن این مشارکت خواهد داشت.
منبع: روزنامه جوان
